Preliminary Hazard Analysis (PrHA) การชี้บ่งอันตรายเบื้องต้น

Preliminary Hazard Analysis (PrHA) คืออะไร

PrHA หรือ Preliminary Hazard Analysis หรือ การชี้บ่งอันตรายเบื้องต้นของกระบวนการผลิต หรือกิจกรรมในระหว่างกระบวนการผลิตซึ่งอาจส่งผลต่อความปลอดภัย โดยที่ PrHA นั้นเป็นแค่หนึ่งในวิธีการที่ใช้ในการชี้บ่งอันตราย ซึ่งดั่งเดิมแล้ว PrHA หรือ PHA (Process Hazard Analysis) มาจากการศึกษาด้านความปลอดภัยทางด้านการทหารจากประเทศสหรัฐอเมริกา โดยในการศึกษา PHA ต่อกระบวนการผลิตนั้น จะเน้นศึกษาไปถึงความอันตรายพื้นฐานของตัวโครงการ เช่น ความอันตรายของสารตั้งต้นคืออะไร ความอันตรายของปฏิกิริยาคืออะไร ความอันตรายของกระบวนการผลิตหลักๆมีอะไรบ้าง ความอันตรายของโครงการต่อสถานที่ตั้งโครงการมีอะไรบ้าง และอื่นๆ

เมื่อไรที่เราควรทำ PHA (Process Hazard Analysis)

Process Hazard Analysis (PHA) เป็นชื่อ common ที่ใช้ในการชี้บ่งอันตราย โดยสามารถแตกย่อยเป็นเทคนิคต่างๆ

PrHA (Preliminary Hazard Analysis) เป็นเทคนิคที่ใช้ในการชี้บ่งอันตรายในช่วงแรกของโครงการ
HAZID (Hazard Identification) เป็นเทคนิคที่ใช้ในการชี้บ่งอันตรายในงาน Exploration and Production ของงาน Offshore
HAZOP (Hazard and Operability) เป็นเทคนิคที่ใช้ในการชี้บ่งอันตรายในกระบวนการผลิต
FMEA (Failure Mode and Effect Analysis) เป็นเทคนิคที่ใช้ในการวิเคราะห์ผลกระทบของเครื่องจักรที่อาจจะเสียในหลายๆแบบ
Fault Tree Analysis (FTA) เป็นเทคนนิคที่ใช้ในการหาความเป็นไปได้ในการเกิดอุบัติเหตุหรืออุบัติการณ์ที่อาจจะเกิดจากหลายๆสาเหตุพร้อมๆกัน Simulteneouse Scenario

PrHA จะมีประโยชน์มากที่สุดเมื่อเริ่มต้นของโครงการ หรือก่อนเริ่มทำกิจกรรมที่อาจก่อนให้เกิดอันตรายในโครงการ โดยแน่นอนที่สุดว่าในขณะนั้นข้อมูลที่มีอยู่ในมือจะมีอยู่อย่างจำกัด และผลที่ตามมาคือ งานที่จะต้องเอาไปทำต่อ ศึกษาต่อ pending list จะมีตามมาอีกมาก แต่นั้นคือวัตถุประสงค์หลักของการศึกษา PHA

ถ้าจะให้ระบุว่า PrHA ควรเริ่มทำตอนไหนดีที่สุด ก็ควรเป็นตอนเริ่มต้นของโครงการเพราะยิ่งทำช้าปลกระทบที่จะตามมาภายหลังก็จะยิ่งมากตามเป็นเงาไปด้วย ช่วงเริ่มต้นที่ว่า เช่น ช่วงศึกษาค้นคว้าหาข้อมูล Research & Development (R&D) หรือช่วงที่โครงการยังอยู่ในกระบวนการขั้นต้น Conceptual Design เพื่อที่จะได้นำผลของการศึกษาไปใช้ต่อในส่วนการออกแบบในรายละเอียดหรือ Detailed Design

ประโยชน์ของการทำ PrHA คืออะไร

บอกได้เลยว่าการใช้เครื่องมือชี้บ่งอันตรายแบบวิธี PrHA นั้นเป็นการลงทุนที่ประหยัดที่สุด เพราะไม่ได้มีการใช้เครื่องมือหรือโปรแกรมการคำนวน ใช้แต่ประสบการณ์ของผู้ดำเนินการประชุมกับผู้เข้าร่วมประชุม brain storming แต่สามารถนำผลที่ได้จากการประชุมนั้นไปตัดสิน วิเคราะห์ปัญหาใหญ่ๆ เช่น ตำแหน่งที่ตั้งของโครงการ ตำแหน่งที่ตั้งของเครื่องจักร เทคโนโลยีที่จะถูกนำมาใช้งาน หรือความอันตรายสูงสุดที่โครงการอาจจะก่อขึ้น

ประโยชน์โดยตรงของการศึกษา PrHA ต่อโรงงานอุตสาหกรรม

ช่วยระบุอันตรายสำคัญก่อนเกิดเหตุจริง ลดอุบัติเหตุร้ายแรงตั้งแต่ต้นทาง
การแก้ปัญหาตั้งแต่ขั้นต้นถูกกว่าการแก้หลังเกิดเหตุ ลดต้นทุนการแก้ไขในระยะยาว
ลดเหตุขัดข้องที่เกิดจากการออกแบบหรือการจัดการความเสี่ยงที่ไม่รอบคอบ Unplanned Shutdown
สนับสนุนระบบ Process Safety Management (PSM)
สนับสนุนการป้องกันอันตรายด้วยการออกแบบ Inherently Safer Design (ISD)
ช่วยให้โรงงานปฏิบัติตามกฎหมายและมาตรฐาน เช่น รองรับข้อกำหนดด้านความปลอดภัยและสิ่งแวดล้อม

วัตถุประสงค์ของ Preliminary Hazard Identification (PrHA)

Concept of Inherently Safer Design (ISD)

ตัวอย่างคำถามในระหว่างการศึกษา PrHA เช่นอะไรบ้าง

เนื่องด้วยหนึ่งในวัตถุประสงค์หลักของการทำ PrHA คือ การศึกษาพื้นที่ตำแหน่งที่ตั้งของโครงการ ตัวอย่างคำถามที่พบได้บ่อยเช่น

ทางเหนือของโครงการตั้งติดกับสถานที่ใด ชุมชน โรงเรียน โรงพยาบาล หรืออื่น
ระยะห่างทางเหนือของตัวโครงการกับชุมชนที่อยู่ใกล้ที่สุดโดยประมาณเท่าไร
อะไรอยู่ทางใต้ ทางตะวันออก ทางตะวันตกของพื้นที่ที่วางแผนในการตั้งโรงงาน
ถ้ามีสารเคมีรั่วไหลในปริมาณที่มาก จะมีแผนหรือมาตราการฉุกเฉินอย่างไร
ความเป็นไปได้ของผลกระทบจากสิ่งแวดล้อมกระทำกับโรงงานมีอะไรบ้าง แผ่นดินไหว น้ำท่วม
ข้อมูลทิศทางลม ความเร็วลม โดยรอบตัวโรงงานเป็นอย่างไร
เป็นต้น

อะไรคือข้อมูลพื้นฐานที่จะต้องใช้ในการประชุม PrHA

อย่างที่กล่าวข้างต้น ในตอนเริ่มต้นของโครงการการเข้าถึงข้อมูลต่างๆนั้นมีอย่างจำกัด แต่ถ้ามีข้อมูลต่างๆต่อไปนี้ก็จะมีผลต่อรายละเอียด ทิศทางของการดำเนินการประชุม เพราะฉะนั้นมันจะเป็นการที่ดีมากถ้ามีข้อมูลต่างๆตามข้างล่างนี้ก่อนเริ่มการประชุม PrHA

ข้อมูลอุตุนิยมวิทยา เช่น ปริมาณน้ำฝน ความเร็วลม
แผนที่ที่ตั้งตัวโรงงาน onsite/offsite plot plan
รายการสารเคมีตั้งต้น และผลิตภัณฑ์
รายการข้อมูลอันตรายของสารเคมีตั้งต้น และผลิตภัณฑ์ MSDS
ปฎิกิริยาในกระบวนการผลิต
ภาพรวมกระบวนการผลิต Overview process diagram
ขั้นตอนกระบวนการผลิตอย่างง่าย block flow diagram
กระบวนการผลิต process flow diagram
ข้อกำหนด หรือกฏมายที่เกี่ยวข้อง
ข้อกำหนด หรือมาตราฐานการออกแบบที่เกี่ยวข้อง
ข้อมูลการเกิดอุบัติเหตุในอดีตของโครงการที่มึลักษณะคล้ายคลึงกัน

International Standard of Preliminary Hazard Analysis (PrHA)

ชื่อของ Preliminary Hazard Analysis หรือ PrHA ถูกตั้งโดย Center for Chemical Process Safety หรือ CCPS โดยอธิบายไว้ใน CCPS Hazard Evaluation Guidelines (1992) ซึ่งกระบวนการนี้เป็นไปตามความต้องการของ MIL-STD-882 Military Standard: System Safety Program

ตัวอย่าง Preliminary Hazard Analysis (PrHA)

ความสำคัญของ PrHA ต่อระบบ Process Safety Management (PSM)

ความสัมพันธ์ของ Preliminary Hazard Analysis (PrHA) กับองค์ประกอบต่าง ๆ ของ Process Safety Management (PSM) เช่น

Process Safety Information (PSI)
Process Hazard Analysis (PHA) แน่นอนว่า PrHA ต้องเป็นหนึ่งในเครื่องมือใน element นี้
Operating Procedure & Safe Practices (OP)
Training Management
Mechanical Integrity (MI)
Management Of Change (MOC)
Pre-Startup Safety Review (PSSR)
Emergency Preparedness & Response
Incident Investigation

ยกตัวอย่างความสัมพันธ์ระหว่าง PrHA กับ Emergency Preparedness & Response Element

ทำ PrHA เพื่อระบุอันตรายที่อาจจะเกิดในโรงงาน เช่น ก๊าซไวไฟรั่วจาก Flange / Valve, การชนของรถ Forklift กับท่อก๊าซ, Overfill ของถัง หรือ ระบบตรวจจับก๊าซไม่ทำงาน
วิเคราะห์ผลกระทบ (Consequence) เช่น Flash fire จากไอระเหย, Pool fire รอบถัง, Vapor Cloud Explosion (VCE), การลุกลามไปยังถังข้างเคียง (Domino effect)
นำไปใช้ใน Emergency Response Plan (ERP) เช่น กำหนด Emergency Level, วาง Fire Fighting Strategy, กำหนด Muster Point และ Exclusion Zone, กำหนด Evacuation Time, และการวางแผนป้องกันการลุกลาม